De afgelopen maanden heeft Witteveen+Bos voor de gemeente Den Haag de totstandkoming van de Omgevingsvisie mogen begeleiden. Binnen dat project hostten we twee kunstenaarsinitiatieven: Urban Data Forest en Repairing with Lichen. De twee projecten, die beide inspelen op het herdefiniëren van de relatie tussen stad en natuur, werden uitgewerkt in de concrete context van de Omgevingsvisie Den Haag. De resultaten van deze zogenaamde S+T+ARTS residenties zijn vanaf het najaar 2022 gepresenteerd, onder meer in MAXXI Rome en ZKM Karlsruhe.
Het gaat om de Nederlandse uitwerking van het Europese S+T+ARTS, onder de noemer ‘Repairing the Present’, om te komen tot oplossingsrichtingen voor de Europese Green Deal. S+T+ARTS is een initiatief van de Europese Commissie om nieuwe vormen van innovatie op het snijvlak van kunst, wetenschap en technologie naar voren te brengen.
Grow Your Own Cloud is een kunstcollectief uit Parijs, opgericht door Cyrus Clarke en Monika Seyfried. Het idee dat zij een stap verder hebben uitgewerkt tijdens hun residentie gaat over DNA-gegevensopslagmethoden in bomen. Onder de naam Urban Data Forest willen zij de data cloud opnieuw vormgeven, door in Den Haag 's werelds eerste biologische datacentrum te creëren.
Stel je voor: je data worden niet in een onbekende doos ergens op een industrieterrein opgeslagen, maar in de bomen van het plaatselijke park! Op kleine schaal is het al mogelijk om data in synthetisch DNA op te slaan (een liedje bijvoorbeeld), maar er staat de komende jaren heel veel te gebeuren in relatie tot de opslagcapaciteit. Urban Data Forest houdt zich alvast bezig met de ethische, technische, maatschappelijke en milieuvragen die deze vorm van dataopslag oproept. Twee typen ‘data forest’ werden uitgewerkt, het Living Archive en het Breathing Museum. Daarin wordt gereflecteerd op de relatie tussen mensen en data, om te laten zien wat voor sociale binding met een plek hierdoor kan ontstaan en tot welke nieuwe beroepen dit zal leiden. Voor Witteveen+Bos heeft GYOC hun visie verbeeld in een video, die in de kantoren van Witteveen+Bos getoond zal worden.
De Australische microbioloog en kunstenaar Penelope Cain maakt ons bewust van de schoonheid van intersoortelijke gemeenschappen in bedreigde landschappen. In haar project 'Repairing with Lichen' staat korstmos centraal. Korstmos is een symbiose tussen algen en schimmels. Het project richt zich op biodiversiteit in steden en het concept van micro-rewilding. De aanwezigheid en ontwikkeling van korstmossen vertelt iets over de lucht en leefkwaliteit van de omgeving. Door het concept van microwildgroei te introduceren in de minst natuurlijke gebieden van de stad, geeft Penelope het publiek de mogelijkheid en betrokkenheid om natuur uit te nodigen zich te vestigen in de stad. Ze reflecteert op het waar mogelijk loslaten van controle in groenbeheer en laat de schoonheid van korstmossen ervaren. Om de korstmossen te begrijpen, heeft ze deze onder een sterke microscoop gescand en naar een 3D-omgeving vertaald. Hiermee kan zowel de korstmos van binnen beter ervaren worden, als ook de groei ervan in de buitenruimte, want korstmossen groeien op millimeterschaal per jaar. Rond het hoofdkantoor van Witteveen+Bos worden korstmostegeltjes van Penelope geplaatst.
Eveline Buter, directeur bij Witteveen+Bos: ‘Het is ontzettend interessant om te zien wat er kan gebeuren als onze technische wereld en de artistieke aanpak van kunstenaars zo intensief bij elkaar komen. Dat past bij ons streven naar een diepgaandere en meer concrete vorm van wederzijdse inspiratie tussen kunst en ingenieurswerk. Deze residenties waren een verkenning, voor ons en voor deze kunstenaars, waar we allemaal veel van geleerd hebben. In december sluiten we de samenwerking af met een bijeenkomst, waar iedereen die hieraan heeft bijgedragen of meegedacht welkom is om aan te sluiten. Dan krijgen we ook de resultaten van de kunstenaars gepresenteerd.’
Ook voor de gemeente Den Haag waren de residenties een experiment. Berit Piepgras, participatieadviseur bij de gemeente Den Haag, en Eveline Kokx, projecttrekker voor de omgevingsvisie Den Haag 2050, hebben de samenwerking met de kunstenaars als waardevol en prettig ervaren: ‘Deze twee projecten en het bijhorende participatieve kunstonderzoek zijn zinvolle aanvullingen op de andere onderzoeken die we bij de gemeente uitvoeren rondom de omgevingsvisie Den Haag 2050. We werken door middel van verschillende onderzoeksmethoden aan die omgevingsvisie. Zo formuleren en verkennen we samen met veel verschillende belanghebbenden een brede variëteit aan mogelijke toekomsten van deze stad, bijvoorbeeld door brainstormsessies en digitale enquêtes. Het artistic research van S+T+ARTS heeft in dit palet zijn eigen plek. Dergelijke projecten zijn zeer waardevol voor het gesprek rondom de toekomst en de moeilijke keuzes, die hiervoor gemaakt moeten worden, omdat ze het voorstellingsvermogen echt prikkelen. We kijken er naar uit de visualisaties van deze projecten toegankelijk te maken voor het grotere publiek.’
Dit project is medegefinancierd door het Directoraat-generaal Communicatienetwerken, Content en Technologie van de Europese Commissie in het kader van subsidieovereenkomst LC01641664. Het is begeleid door In4Art. Naast Witteveen+Bos en gemeente Den Haag hebben meerdere instanties en bedrijven meegewerkt in het formuleren van de uitdaging, de selectie en het voeden met expertise van de beide projecten. Meer informatie daarover is te vinden op www.starts.eu of www.in4art.eu.
